Het op zichzelf sympathieke voorstel de overdrachtsbelasting voor huizenverkopers de eerste drie jaar op te schorten stuitte deze week op ferme kritiek. Het is tijd voor meer drastische hervorming, roepen critici al jaren. Toch keert het tij. Wat verklappen verkiezingsprogramma’s van de grote partijen over de nabije toekomst van de woningmarkt?
Spijtkopers krijgen de overdrachtsbelasting terug als zij binnen drie jaar hun huis verkopen, besloot demissionair staatssecretaris Frans Weekers (Financiën, VVD) deze week. Niet het ei van Columbus om de gestagneerde woningmarkt vlot te trekken, erkende hij zelf, maar wel een duwtje in de rug. Toch kreeg het voorstel van onder andere de Vereniging Eigen Huis ferme kritiek.
Na jaren voortmodderen, ondanks de verenigde schreeuw om hervorming vanuit de sector, kweekt een op zichzelf sympathiek plannetje eerder ergernis dan adhesie. Toch keert het tij. Op dat van de PVV na bieden de verkiezingsprogramma’s van alle partijen een blauwdruk voor de hervorming van de woningmarkt. Heilige huisjes staan op omvallen. “Onze woningmarkt is ziek” en hangt als een “molensteen” om de hals van onze economie, schrijft ChristenUnie treffend. Wat zijn de belangrijkste twistpunten? En welke veranderingen kunnen we alvast inboeken?
Hypotheekrenteaftrek
De uit 1893 daterende hypotheekrenteaftrek is het belangrijkste twistpunt waarmee linkse partijen rechtse aanvallen op het thema woningmarkt. Zij noemen het “buitengewoon oneerlijk” (PvdA) of zelfs “villasubsidie” (SP). Toch is juist aan de rechterkant van het spectrum een kentering zichtbaar: de discussie over dit belastingvoordeel voor woningbezitters is, behalve voor Wilders’ PVV, geen taboe meer. De VVD wil de regeling weliswaar behouden, maar de aftrek koppelen aan aflossing zodat het daadwerkelijk woningbezit stimuleert. CDA gaat een stap verder: voor de hypotheekrenteaftrek geldt als het aan de christendemocraten ligt één voor alle Nederlanders gelijk tarief van 33%. De andere partijen willen daarnaast ook het aftrekbare bedrag maximeren. Hoe drastisch en in welk tempo verschilt van partij tot partij, met als stelregel: hoe verder naar links, hoe drastischer – hoewel alleen GroenLinks in haar programma expliciet naar een nulpunt wil.
Starters
Behalve de PVV springen alle partijen op de bres voor starters. Zij stellen voor de overdrachtsbelasting voor starters te verminderen of af te schaffen (ChistenUnie, D66, PvdA, SP), de mogelijkheden voor belastingvrije schenking voor huisaankoop te verruimen (VVD, CDA), de hypotheekverschaffing voor starters te versoepelen (VVD, CDA) en te werken met een starterslening of –premie (PvdA, GroenLinks). CDA en VVD maken er met respectievelijk een “starterspakket” en een “startersoffensief” het meeste werk van in hun programma’s.
Huurmarkt
Op de huurmarkt lopen de antwoorden van de verschillende partijen sterk uiteen. D66 en vooral VVD pleiten ervoor dat een deel van de woningvoorraad van de woningcorporaties wordt omgezet naar de vrije sector. Samen met deze partijen wil ook ChristenUnie naar marktconforme prijzen voor de sociale huursector. GroenLinks en PvdA staan voor een gematigd huurbeleid, maar maken uitzonderingen om scheefwonen aan te pakken. SP en PVV zijn tegen huurverhoging. Over scheefwonen spreken zij niet. CDA ook niet, maar geeft woningcorporaties wel meer mogelijkheden de “werkelijke huurwaarde” vast te stellen. GroenLinks, PvdA en SP zijn – diametraal in oppositie met D66 en VVD – tegen het “uitkleden” van corporaties door woningen af te stoten naar de vrije sector. Net als het CDA willen de linkse partijen juist investeren in corporaties. ChristenUnie ook, maar financiert dat direct uit de extra huurinkomsten van scheefwoners.
Van bouwvakkers tot krakers
In de programma’s staan verder nog een aantal sprekende voorstellen. Overeenstemming is er over de noodzaak de bouw te stimuleren, bijvoorbeeld via een laag btw-tarief. Ook nieuwe vormen van particulier en collectief opdrachtgeverschap vallen – zelfs bij de PVV – in goede aarde. Tot slot is meer hergebruik van gebouwen een wens die veel partijen delen. Een sluimerende bron van verdeeldheid is nog altijd het kraakverbod, dat de linkse partijen voelbaar steekt. In de categorie ‘opvallend’: PvdA eist een parlementaire enquête naar de sterk gestegen kosten van een nieuwbouwhuis, SP pleit voor een vierjaarlijkse “APK” voor woninginstallaties en meer opleidingsmogelijkheden voor bouwvakkers en D66 wil een heffing op het gebruik van openbare ruimte.
Na 12 september…
Aan de rechterkant wil de VVD de woningmarkt vlottrekken door de sociale huursector aan te pakken, terwijl linkse partijen subsidies op de koopmarkt linea recta doorsluizen naar de woningcorporaties. D66 en ChristenUnie kiezen voor een combinatie van beide aspecten, hoewel de sociaal-liberalen afgetekend kampioen hervormen zijn. Toch is de hypotheekrenteaftrek voor de VVD niet langer een taboe. Deze regeling heeft daarmee in huidige vorm zijn langste tijd waarschijnlijk gehad. In hoeverre de huursector de maatregelen van een nieuw kabinet zal voelen hangt af van de positie die vooral D66 en VVD na 12 september veroveren, want ook CDA stelt de positie van de corporaties nauwelijks ter discussie. Voor starters liggen betere tijden in het verschiet.
Meer weten? In het onderstaande pdf-bestand staan de verschillende voorstellen van de acht grootste politieke partijen van dit moment opgesomd in schema’s. Handig als naslagwerk. Inzichtelijk voor wie de uitkomst van de formatie wil voorspellen.
VERKIEZINGPROGRAMMA’S-WONINGMARKT (PDF/4 pagina’s)
