De recente discussie over de hoge behandelkosten voor patiënten die lijden aan de zeldzame ziektes Pome en Fabry maakte één ding duidelijk: op een mensenleven staat geen prijs. Toch maken politieke partijen zich zorgen over stijgende gezondheidskosten. De zorg gaat ingrijpend veranderen. De grote vraag: hoe? Wat verklappen verkiezingsprogramma’s?
Wie het nieuws volgt, weet van het bestaan van de zeer zeldzame ziektes van Pompe en Fabry. Het controversiële rapport dat het College van Zorgverzekeringen deze zomer over de hoge behandelkosten van patiënten met Pompe of Fabry publiceerde raakte een open zenuw. Op een mensenleven staat geen prijs, klonk massaal de kritiek. Demissionair minister Schippers (VWS, VVD) maakte korte metten met de controverse: als een medicijn werkt, staat vergoeding niet ter discussie.
Toch baren oplopende gezondheidskosten politieke partijen grote zorgen. GroenLinks gooit in haar verkiezingsprogramma bedeesd de knuppel in het hoenderhok, met de oproep tot een discussie over de vraag of alles wat medisch mogelijk is ook nodig is. De zorg betaalbaar houden: dat is behalve voor de PVV de grote politieke uitdaging voor alle partijen. Dat verdisconteert zich in verkiezingsprogramma’s naar verstrekkende voorstellen die ons allemaal raken. Wat zijn de belangrijkste twistpunten? En welke veranderingen kunnen we alvast inboeken?
Wel of geen marktwerking?
Een sluimerende splijtzwam: D66 en VVD lauweren verdwenen wachtlijsten en toenemende keuzevrijheid en kostenbewustzijn, terwijl PvdA en SP marktwerking aanwijzen als een oorzaak van stijgende zorgkosten. De liberalen willen doorpakken: meer ruimte voor vrije prijzen, winstuitkeringen toestaan en privaat kapitaal toelaten. Als voorwaarde stellen zij wel meer transparantie, zodat concurrentie is gebaseerd op kwaliteit. Maar voor de socialisten is iedere dag marktwerking in de zorg er één te veel. De christelijke partijen zullen in dat naderende conflict weinig soelaas bieden. Zij zullen als het zover komt prioriteit leggen bij hun afwijkende, conservatieve standpunten op medisch-ethische issues als euthanasie en abortus. Daar hebben zowel de liberalen als de socialisten weer een probleem mee.
Basispakket
Ook op dit issue bestaat tweespalt. De linkse partijen benadrukken welke zorguitgaven wél in het basispakket thuishoren. Kosten dekken zij door te herverdelen. SP voegt daar expliciet aan toe het eigen risico “fors” omlaag moet. Links vindt het zelfs een onzalig idee reeds betaalde nota’s op te sturen om kostenbewustzijn te vergroten. Zorg ís er. Zorg wórdt betaald. Punt. PVV schaart zich ook in deze hoek. De christelijke partijen willen het basispakket beperken tot noodzakelijke zorg. ChristenUnie, ter linkerzijde van het CDA, bepleit bijvoorbeeld dat ouderdomskosten in de toekomst meer dan nu voor eigen rekening komen. Dat is ook een speerpunt van D66: voorzienbare en betaalbare kosten verdwijnen uit het basispakket. VVD gaat een flinke stap verder: het wil eigen bijdrages uitbreiden en zorgtoeslag beperken tot wie het “écht” nodig heeft.
Lege bedden
Belangrijk als bindmiddel tijdens de komende coalitieonderhandelingen, want hierop zijn de partijen het op hoofdpunten eens. Bedden in instellingen drijven zorgkosten op. Daarom moet zorg zoveel mogelijk naar de eerste lijn. D66 verzint zelfs “anderhalvelijnsinstellingen”: gespecialiseerde zorg in de buurt om ziekenhuisbezoek te voorkomen. Linkse partijen passen deze verandering in de regionalisering – na afschaffing van marktwerking – van de zorg in. Andere partijen denken in ketens, waarin het verdienmodel is ingericht op de gezamenlijke gezondheidswinst in beide lijnen. In die keten krijgt de huisarts een centrale positie als, naar het VVD-frame, “poortwachter”. Ook over inperken van de AWBZ tot zorg door bijvoorbeeld woonkosten niet uit de ziektekostenverzekering te dekken bestaat consensus, hoewel linkse partijen in hun programma’s geneigd zijn dat proces op voorhand af te remmen. Over één ding zijn zij het allemaal roerend eens: zorg kan efficiënter – ook door verspilling van medicijnen en hulpmiddelen te bestrijden.
Preventie
Behalve voor PVV en VVD een speerpunt voor alle partijen. CDA pleit voor een “nationale agenda”. Ook D66 zet sterker dan voorheen in op het ontmoedigen van ongezond gedrag. Praktische argumenten prevaleren momenteel boven het mantra van vertrouwen op de eigen kracht van mensen, getuige de sociaal-liberale kentering in het tabaksontmoedigingsbeleid. Toch staan linkse partijen anders in deze discussie. Zij redeneren vanuit onrecht. Verschil in opleiding (GroenLinks) of sociaaleconomische status (PvdA en SP) creëert een gezondheidskloof, die zij willen bestrijden.
Zorgbobo’s en medisch specialisten
En medici zelf? Alle partijen delen het standpunt dat specialisten op de loonlijsten van de ziekenhuizen thuishoren. Bovendien klinkt er van D66 en CDA tot en met SP kritiek op hoge honararia. PVV richt haar pijlen op het management: het wil “zorgbobo’s” aanpakken. Meer draagvlak is er voor een sterkere inspectie. Naar vrijwilligers en/of mantelzorg steken alle partijen behalve PVV en VVD juist helpende handen uit.
Na 12 september…
Zorg verschuift linksom of rechtsom van de instellingen naar de buurt. Er zal ook meer aandacht uitgaan naar preventie de komende jaren. Of marktwerking overleeft en hoe het basispakket er over een jaar uitziet hangt sterk af van de samenstelling van de toekomstige coalitie. Dit dossier maakt de toekomstige onderhandelingen nu al grimmig.
Maar hoe zit het met EPD, PGB, de farmaceutische industrie en ethische kwesties? Lees het allemaal rustig na in het hieronder bijgevoegde pdf-bestand, waarin de zorgprogramma’s van de acht grootste partijen in schema zijn gezet. Handig als naslagwerk. Inzichtelijk voor wie de uitkomst van de formatie wil voorspellen.
VERKIEZINGPROGRAMMA’S-ZORG (PDF/4 pagina’s)
