Weerstand tegen windmolens neemt toe
Nederland heeft haast met de bouw van windmolens. Ons land ligt ver achter op de doelstelling om in 2020 zestien procent van onze energie uit duurzame bronnen te halen. Het aantal windmolens neemt mondjesmaat toe en het verzet van omwonenden groeit snel. Het doet Erik van Stokkom, partner bij Van Belang & Partners denken aan de protesten tegen de bouw van zendmasten aan het begin van deze eeuw. Hoe kan de public affairs aanpak helpen om Nederland te verduurzamen?
Actiegroepen
Overal in het land duiken actiegroepen op die zich verzetten tegen de komst van windmolens. Omwonenden zijn ongerust, boos en bang. Ik herken de argumenten en de emoties uit de tijd dat ik communicatiemanager was bij de Nederlandsche Omroep- Zendermaatschappij (kortweg Nozema). Dit staatsbedrijf werd in 1935 opgericht om radio en (vanaf de jaren zestig) televisie uit te zenden. Dit deden wij tot het bedrijf in 2004 gedwongen werd geprivatiseerd en in 2006 werd overgenomen door KPN. Om uit te zenden moest Nozema regelmatig nieuwe zendmasten plaatsen. Bijvoorbeeld met de komst van digitale radio- en televisie, of wegens de nieuwe indeling van de middengolf en de FM-band. Nieuwe masten bouwen of bestaande masten uitbreiden ging nooit zonder slag of stoot. Sterker nog: het maatschappelijk verzet was vaak bijzonder fel. Ook bestaande masten leverden vaak problemen op, bijvoorbeeld wanneer complete woonwijken door ambitieuze woon-wethouders pal naast de masten gebouwd werden, zoals in IJsselstein.
Toch lukte het Nozema bijna altijd om onze plannen te realiseren. Hoe deden we dat?
Public affairs de strijd tegen het NIMBY-effect
We kwamen op alle niveaus in actie. Om te beginnen met de omwonenden zelf. Het algemeen belang was groot, maar de emoties vaak nog veel groter. Dus overlegden we veelvuldig met burgers, actiegroepen, lokale partijen en overheden. We organiseerden voorlichtingsavonden. Een veelgebruikte tactiek was om onafhankelijke deskundigen het woord te laten doen. De onafhankelijke Gezondheidsraad kon vertellen over de veiligheidsmarges en de stralingshygiëne; de plaatselijke GGD over gezondheidsonderzoek; het ministerie van Verkeer en Waterstaat over wettelijke kaders; de ambitieuze woon-wethouder over inspraakprocedures. Voor deze bijeenkomsten kozen we kritische voorzitters die vaak openlijk partij kozen voor de bezorgde burgers. Onze rol bleef beperkt tot het uitleggen van onze plannen en werkwijze. Wij vertelden daarbij in het kort onze kant van het verhaal: over het nut van de zendmast, onze zorgvuldige manier van werken en ons oog voor de veiligheid van de omwonenden.
Tijdens inspraakavonden kozen kritische voorzitters
openlijk partij voor de bezorgde burgers
Onze planologen stelden zich vooraf goed op de hoogte van de situaties ter plekke. Daarbij keken we niet alleen naar propagatieplaatjes (zenderbereik), maar ook naar de bevolking , voorkeuren en de plaatselijke politiek. We communiceerden tijdig en openlijk. Al voordat we onze plannen definitief waren, stuurden we gemeenten informatie toe over het belang van radio- en tv-uitzendingen, maar ook de brochures over gezondheidsrisico’s en storingen op apparatuur.
Lobbystrategie
Daar bleef het echter niet bij. Achter de schermen werkten we aan een lobbystrategie, een (lokaal gerichte) pers- en mediastrategie en een juridische strategie. We wisten goed wie onze medestanders waren en wie ons in de wielen probeerden te rijden. We versterkten de banden met de voorstanders en zorgden dat ons geluid luider klonk dan dat van de tegenstanders. Een externe lobbyist in Den Haag was voortdurend in overleg met de betrokken ministeries en de fracties van de belangrijkste politieke partijen.
Een andere factor van belang was de Raad van Beheer van Nozema. Dit bestuur bestond uit aandeelhouders (de omroepbazen) van Nozema en onafhankelijke bestuurlijke toppers met veel invloed in Hilversum en omstreken. Elke keer als er iets misging met de uitzendingen, schreeuwden omroepmedewerkers moord en brand, ook in hun eigen programma’s op radio en tv. Op zich leverde dit meestal al voldoende druk op om het netwerk blijvend te verbeteren.
Tot slot had Nozema twee juristen in dienst die met de wet in de hand gemeenten, provincies of de landelijke overheid konden overtuigen om mee te werken.
Zeer succesvol
Onze public affairs-strategie was zeer succesvol. Zelfs wethouders die in eerste instantie weigerden mee te werken, haalden uiteindelijk bakzeil omwille van het algemeen belang. Eén keer moesten wij zelf buigen omwille van dat algemene belang. Dat was in IJsselstein waar de nieuwbouwwijk ‘Zenderpark’ (what’s in a name?) te dicht op de bestaande middengolfmasten was gebouwd. Na een jarenlang slepend conflict met de gemeente IJsselstein en tien actiegroepen uit de wijk koos Nozema ervoor om de dichtstbij staande mast (165 meter hoog) uit te zetten en deze vervolgens in 2004 symbolisch omver te blazen. http://www.youtube.com/watch?v=B7g0U5pSVgI
NIMBY-effect
Ontwikkelaars van windmolenparken (en betrokken bestuurders) lopen tegen vergelijkbare problemen op als wij destijds met onze zendmasten. Zij hebben baat bij een gedegen public affairs-strategie en kunnen profiteren van de geleerde lessen uit het nabije verleden:
- Alles wat je in de openbare ruimte doet, roept weerstand op.
- Emoties en feiten zijn lastig in die weerstand te ontwarren.
- Het is niet mogelijk iedereen te overtuigen, wel is het mogelijk om voldoende mensen te overtuigen.
- Laat verschillende strategieën en tactieken parallel lopen: PR en media , lobby, planologisch, financieel en juridisch. De verschillende argumenten versterken elkaar.
- Goede coördinatie van boodschappen en acties is noodzakelijk.
- Werk op verschillende niveaus: lokaal en landelijk en mobiliseer verschillende groepen medestanders.
- Laat derden (deskundigen) met autoriteit het woord doen.
- Zet enkele mensen volledig in op public affairs, tot het doel bereikt is.
- Laat de feiten voor zich spreken. Ga niet in discussie. Neem de tegenargumenten van de ander aan en maak duidelijk dat je ze begrijpt.
- Het NIMBY-effect treedt overal op; alle mogelijke vertragingstactieken worden ingezet. Een lange adem is vereist.
- Het belang van ‘de juiste timing’ is overschat: public affairs is boven alles een kwestie van beginnen, hard werken en volhouden tot het doel bereikt is.
- Je kunt altijd iets opblazen. Nou ja, bijna altijd.
Erik van Stokkom was communicatiemanager bij Nozema van 2000 tot 2004. In die periode leerde hij Michiel Krijvenaar kennen, mede-partner bij Van Belang & Partners.